Uszkodzenie łąkotki
W stawie kolanowym występują dwie łąkotki, przyśrodkowa oraz boczna. Spełniają one w nim kilka ważnych funkcji. Rozkładają siły nacisku jakie wywiera kość udowa (o obłym kształcie) na kość piszczelową (względnie płaską). Są częściowo powierzchnią ślizgową w stawie. Biorą udział w jego stabilizacji biernej oraz czynnej poprzez zawarte w nich receptory czucia głębokiego. Zbudowane są z tkanki łącznej chrzęstno-włóknistej. Łąkotka przyśrodkowa jest zbliżona kształtem do litery C a boczna do litery O.
Uszkodzenia łąkotki jest jednym z częstszych uszkodzeń w stawie kolanowym. Dochodzi do niego zarówno podczas nagłego urazu jak i w przypadku stale występujących przeciążeń stawu. W tym przypadku mikropęknięcia łąkotki kumulują się z każdym małym przeciążeniem i powiększają doprowadzając w końcu do jej pęknięcia. Uszkodzenie łąkotki występuje także w chorobie zwyrodnieniowej kolana.
Wyróżniamy kilka typów uszkodzeń w zależności od ich umiejscowienia oraz rozległości: uszkodzenia wolnego brzegu, pęknięcia „radialne” oraz „horyzontalne”, uszkodzenia typu „flap” czy masywne oderwanie się dużego fragmentu łąkotki z jej przemieszczeniem do przedniej części stawu zwane „rączka od wiaderka”.
Typowymi objawami ich uszkodzenia jest kłucie lub pieczenie występujące od wewnętrznej (łąkotka przyśrodkowa) lub zewnętrznej (łąkotka boczna) części stawu. Może ono być niestałe, zanikające nawet na kilka dni, może także występować w nocy bez żadnej przyczyny, budząc nas. Często tego typu uszkodzeniom towarzyszy obrzęk stawu oraz ograniczenie jego ruchomości. W przypadku niewielkich uszkodzeń dominuje ograniczenie zgięcia kolana, w przypadku uszkodzenia typu „rączka od wiaderka” występuje niemożność jego całkowitego wyprostowania.
Ponieważ spełniają one ważne funkcje, a ich uszkodzenie czy zniszczenie może doprowadzić do dalszej destrukcji kolana z całkowitym zniszczeniem stawu (zaawansowana choroba zwyrodnieniowa) należy w jak największym stopniu je zachować. Stąd przewodnią myślą w chirurgii łąkotek jest „save the meniscus” – zachowaj łąkotkę.
W przypadku dużego urazu, gdy oderwaniu ulegnie duży, tylny fragment łąkotki (uszkodzenie typu „rączka od wiaderka”) rokowanie wbrew pozorom jest dobre. Linia oderwania się łąkotki przebiega w jej tak zwanej „części czerwonej”, dobrze ukrwionej.
Co prawda uszkodzona tylna część łąkotki znajduje się teraz w przedniej części stawu, ale w większości przypadków jest jednym kawałku. Dominującymi objawami po urazie jest ograniczenie wyprostu kolana oraz dosyć szybko występujący obrzęk kolana z powodu powstającego krwiaka. Jeśli nie będziemy się starali wyprostować kolana na siłę oraz w miarę szybko wykonamy zabieg operacyjny to nie ulegnie ona dalszemu uszkodzeniu.
Potwierdzenie rozpoznania tego uszkodzenia następuje podczas zabiegu bardzo szybko. Zaraz po wprowadzeniu optyki do stawu po prostu widzimy łąkotkę nie tam gdzie powinna być, czyli tuż przed kamerą. Po wykonaniu inspekcji wszystkich dostępnych części stawu dokonuje się odświeżenia miejsca uszkodzenia oraz „repozycji” uszkodzonego fragmentu łąkotki (przepchnięcia jej na swoje miejsce). Następnie przy pomocy szwów zakładanych artroskopowo mocują się ją na swoim miejscu.
Po zabiegu wymagane jest unieruchomienie kolana w ortezie na kilka tygodni, odciążanie stawu poprzez stosowanie kul łokciowych a następnie fizjoterapia celem uzyskania pełnego zakresu ruchomości stawu. Ale w tym przypadku zachowujemy praktycznie całą naszą łąkotkę.
Jeśli jednak w trakcie urazu ulegnie ona większemu uszkodzeniu, rozkawałkowaniu, lub gdy będziemy zwlekać z zabiegiem operacyjnym, to po wprowadzeniu optyki do stawu naszym oczom ukaże się łąkotka rozwłókniona, popękana, w kilku kawałkach.
W tym przypadku jej proste przyszycie nie będzie możliwe, nie będzie po prostu stabilnych fragmentów łąkotki które można złapać szwem. Konieczne jest zastosowanie techniki „biokanapki”. Zabieg polega na owinięciu błoną kolagenową uszkodzonego fragmentu łąkotki, błona pełni tu rolę worka trzymającego włókna łąkotki razem. Szwy zakłada się poprzez błonę kolagenową stabilizując tym samym luźne uszkodzone fragmenty łąkotki. Na koniec zabiegu podaje się komórki macierzyste do środka stworzonej w ten sposób przestrzeni. Postępowanie pozabiegowe jest w tym przypadku określone odpowiednim protokołem rehabilitacyjnym.
Dosyć rzadko występującym typem uszkodzenia jest oderwanie się tylnego rogu łąkotki z fragmentem kostnym czy uszkodzenie samego tylnego roku. Łąkotka traci wtedy punkt zaczepienia i nie spełnia wtedy swojej roli. Wysuwa się poza obrys kostny stawu. Leczenie operacyjne polega na zszyciu jej „koniec do końca” w przypadku uszkodzenia samej łąkotki wraz ze wzmocnieniem. Kiedy z łąkotką odrywa się fragment kostny wtedy wykonywany jest tunel w kości piszczelowej w który wprowadza się oraz mocuje oderwany róg łąkotki z jej kostnym przyczepem.
Niewielkie, drobne fragmenty łąkotki, w uszkodzeniach wolnego brzegu lub typu „flap” możemy usunąć bez znamiennych strat dla funkcji samej łąkotki czy stawu. Wielkość uszkodzonych fragmentów jest kilku procentowa jeśli chodzi o całą masę łąkotki. Objawy jakie powodują to głównie kłucia oraz okresowa „dynamiczna” niestabilność kolana. Działają na zasadzie ciała obcego, które nie znajdując się na swoim miejscu wywiera punktowy nacisk na chrząstkę stawową jak przysłowiowy „kamień w bucie”.
Wczesne, prawidłowe rozpoznanie uszkodzeń łąkotek w stawie kolanowym pozwala na znacznie lepsze rokowanie po przeprowadzeniu prawidłowego leczenia. Celem jest powrót do sprawności oraz funkcji stawu sprzed urazu. Aby to było możliwe nie wolno lekceważyć odczuwanych objawów. Podstawą każdego procesu leczniczego, czy to operacyjnego czy zachowawczego, jest postawienie prawidłowego rozpoznania i określenie adekwatnego postępowania w zależności od oczekiwań pacjenta oraz możliwości medycyny.